De opdracht ’teken iets wat onzichtbaar is’ zorgde voor een boeiende les. Het werd snel duidelijk dat het onzichtbare op veel manieren kan worden uitgelegd. Sasja heeft een traan getekend en zegt: “Verdriet kan onzichtbaar zijn. Soms ben je verdrietig maar ga je toch blij kijken.”
Adiëlle tekende een vergrootglas, ‘want glas is onzichtbaar. Maar,’ voegt ze daar triomfantelijk aan toe ‘wat je vergroot wordt juist zichtbaarder!’
Filosoferen op topniveau: binnen een uur hebben deze kinderen nagedacht over wat we kunnen weten, of we denken, wat leven is en of we een geest hebben. Ik kan maar één conclusie trekken: filosoferen met gelijkgestemden is voor sommige hoogbegaafde kinderen een noodzakelijke denkoefening.
Het geloof is een andere rol in ons leven gaan spelen. Sterker nog, mensen geloven steeds minder. Zo zijn er mensen die niet in Corona, de wetenschap, de oorlog in Oekraïne of de pers geloven. Daarom vroeg ik aan een filosofieklas: waar kun je allemaal in geloven? om zo een gesprek over geloven te starten.
Filosovaardig heeft zes lesbrieven voor je die je in de Kinderboekenweek kunt gebruiken. In dit blog lees je ook tot wat voor mooie gesprekken dit kan leiden. Een klas dacht na over de zogenaamde ladder van de natuur. Hoofdvraag: Wie is belangrijker, de mens of de natuur? Hun radicale conclusie was: de natuur heeft de mens niet nodig!
Racisme is overal, al willen we nog zo graag dat het niet zo is. In het boek ‘Hallo, witte mensen’ wordt gesteld dat dit komt omdat eigenlijk iedereen een racist is, maar dat we dat niet willen zien. Racisme zit in super veel kleine dingen verborgen, dingen die onschuldig lijken, maar het niet zijn. Over deze ogenschijnlijk kleine situaties denk ik met groep 6 na.
We willen graag jongens en meisjes gelijk behandelen maar vinden toch dat bepaalde dingen bij een bepaald geslacht horen. Zo is roze voor meisjes en jongens mogen niet huilen. Zulke ideeën lijken diep in ons brein gebeiteld te zijn. En ook al vinden we dat we gelijke rechten hebben, in de praktijk valt dat vies tegen. Hoe kan dat toch?
Tijdens een taalles vraagt Elin: hoe weet je of je verliefd bent? Leerkracht en gastblogger Gea noteert deze vraag meteen op het bord om later samen over na te denken. ‘Het voelt fijn in je buik’ en ‘je hart gaat sneller kloppen’. Maar is verliefdheid ook hetzelfde als graag bij mama willen zijn?
Maar ik vind de rode pandabeer zo schattig!’
‘Oké, maar stel… het Wereld Natuur Fonds kan maar één dier redden. Zou schattig dan een goede reden zijn?’
Er wordt wat gemompeld en gesputterd. Schattig voelt voor veel kinderen toch wel als een belangrijke reden.
Tot we de feiten op een rij gaan zetten!
Volwassenen vinden het vaak eng om met kinderen over de dood te praten. Toch is het belangrijk want iedereen, zowel jong als oud, krijgt met de dood te maken. De dood hoort bij het leven. Gastblogger Ingrid Bouma vond het ook een spannend onderwerp. Maar de kinderen in haar klas wilden het er over hebben en daardoor zag ze in hoe belangrijk gespreksonderwerp het is.
Sita van 10 zei: ‘De perfecte mens bestaat niet echt. Je kan niet perfect worden. Je kan het heel lang proberen maar het lukt nooit.’ Het was de start van een interessant gesprek over hoe echt of nep je mag zijn.
Wie is er eigenlijk belangrijker, een juf of een president, een brandweerman of een kind, een moeder of een zwerver? Een groep kinderen durft de uitdaging aan om zes plaatjes met personen te ranken. Daarbij lopen ze natuurlijk tegen een aantal ingewikkelde kwesties aan!
Geloof het of niet maar over denken kun je lang denken! Deze kinderen uit groep 3, 4 en 5 ontdekten al snel dat denken over denken niet eenvoudig is. Hun gedachten raakten ernstig in de knoop en dan is er nog maar één uitweg. Het gesprek begon met de ogenschijnlijk eenvoudige vraag: wat is denken?
Misschien weet je zeker dat je een mens bent, maar deze kinderen uit Appingedam weten je vast een verwarrend tegenvoorbeeld voor te schotelen. Na het lezen weet je het niet zo zeker meer!
Hoe word je eigenlijk gehandicapt? Het was een vraag die in een klas spontaan opkwam. Leerkracht Gea Bouma sprong hier op in en zo ontstond een mooi denkgesprek.
‘Je moet worden wie je bent’. Als het om de ontwikkeling van kinderen gaat, is dit een geliefd citaat. Het is oorspronkelijk van de filosoof
Een groep 7 wilde graag weten hoe je weet wat je moet doen. En dan vooral wat goed is om te doen. Dylan zei dat je geweten dat bepaalt. Zoals wel vaker in een filosofisch gesprek ontstonden er door een uitspraak zomaar ineens veel meer vragen. Want wat is je geweten eigenlijk? Hoe komt je geweten aan kennis? Heeft je geweten altijd gelijk? Is het leuk om een geweten te hebben? De kinderen hadden niet alleen ineens veel vragen, ze hadden ook ineens veel denkmotivatie. Met 26 kinderen in een kring werd maar liefst een uur lang aandachtig nagedacht. Miranda ging van start en dacht dat je geweten iets is wat goede beslissingen maakt. “Soms denk ik: ‘Kies die knakworst!’ Maar mijn geweten zegt dan: ‘nee ik wil vegetariër zijn’. Vanaf hier liep het gesprek vrijwel vanzelf!
Lars, een van de kinderen uit een Harense klas roept de laatste lessen bij alles: hoe zou jij dat vinden? De rest van de klas
Wat het allereerste begin van de wereld is, is misschien wel een van de allergrootste filosofische vragen. Maar het begin van de dingen om ons
Kunnen regenbogen praten? Willen kikkers president worden? Het zijn misschien rare vragen waar je niet zo snel over na zult gaan denken. Toch zijn dit
“Onze hersenen houden ons eigenlijk voor de gek, die draaien om wat we zien, want onze ogen zien eigenlijk op de kop.” Jurre heeft net
Door ongewone vragen kun je kinderen op een nieuwe manier naar oude dingen laten kijken. Dit heeft soms verwondering tot gevolg.
Nadenken over ontelbaarheid: ‘Nou op de grond liggen wel zandkorreltjes,’ bedenkt Merijn, ‘maar die kun je niet zien. Als je begint met vegen dan denk je o hier ligt niks eigenlijk hoef ik niet te vegen maar als je klaar bent denk je: huh zoveel zand?
“Dat kan helemaal niet, want als je dan je vader vermoordt dan kun je er helemaal niet zijn.” Een plusgroep denkt na over tijdreizen. Kan
© Filosovaardig
Fabien van der Ham | fabien@filosovaardig.nl
Filosovaardig is onderdeel van educatiebureau Alles is rond.