Your Cart

Wat is waar? Kun je iets bedenken dat voor iedereen waar is?

De waarheid over de fiets
Kun je op een fiets echt fietsen?

Een klas kinderen van een school in Haren kreeg een paar minuten de tijd om een uitspraak op te schrijven waarvan ze dachten dat die voor iedereen waar zou zijn. Toen we alle uitspraken kritisch gingen doornemen, bleek de waarheid ver te zoeken.

Dit is een leuke activiteit om filosoferen met kinderen in de klas te introduceren.  Het is een bekende oefening uit de praktijk van filosoferen met kinderen en wordt in veel boeken genoemd. Het nodigt uit om na te denken over waarheid. Wat is waar? Hoe weet je wat waar is? Vanuit wiens gezichtspunt? Bestaat waarheid wel?

Het zijn belangrijke vragen waardoor kinderen kennismaken met de basis van een filosofische denkhouding. Ze leren zich af te vragen: ‘is dat wel zo?’ in plaats van alles klakkeloos aan te nemen. Meestal blijkt in deze les geen enkele uitspraak waar. Maar deze groep slimme kinderen wist er toch een te bedenken. Een ware uitspraak. Of toch niet?

Op een fiets kan je fietsen.

‘Nou, als je een loopfiets hebt…’
‘Nee, dat is geen fiets.’
‘Jawel, een loopfiets.’
‘Als je geen benen hebt.’
‘Als je geen trappers hebt, want een fiets zonder trappers is ook nog een fiets.’
‘Op een speelgoedfiets kan je niet fietsen.’

Voetbal is een sport

‘Nee, het kan ook een hobby zijn.’
‘Ja, maar dan is het ook een sport.’
‘Nou, en een indianenstam in het Amazonegebied… zouden die dit dan ook een sport vinden?’
‘Nee, die zouden het misschien wel chaosgedoe vinden. Die weten niet dat sport bestaat.’

Vuur is heet

‘Nee, want er zijn mensen die hun hand in het vuur kunnen doen en het is helemaal niet heet voor die mensen.’
‘Maar dan alsnog dan verbrandt je hand.’
‘Maar dan vinden ze het niet heet.’

De tweede wereldoorlog begon in 1940 in Nederland.

‘Nee, omdat het ook in Duitsland was.’
‘Maar in Nederland begint het in 1940.’
‘Het begint bij de geboorte van Hitler.’
‘Ja, dan kan ik ook wel zeggen dat het bij zijn moeder begon.’
‘Hm, je zegt de tweede wereldoorlog begon in 1940, maar wat is 1940? Want wij zeggen wel dat het 1940 is maar andere mensen die hebben andere jaartallen.’
‘In China is het nu 4000 nog wat.’
‘En waarom is het 1940? voor hetzelfde geld was het toen 112.’

De waarheid bestaat niet!

En zo werden er deze les meer uitspraken gefileerd en van hun waarheid ontdaan. Claire riep uiteindelijk uit: ‘Maar dan is dus niks waar. Dan bestaat waarheid niet!’

‘Jawel, ik heb er een’, gilde Roel toen ineens. Hij keek trots de klas in en zei: ‘Je hebt voedingsstoffen nodig om te overleven!’ Meteen barstte de discussie los.

‘Nee, niet voor iemand die zelfmoord wil plegen.’
‘Maar dan wil die dus niet leven.’
‘Iemand die kan gewoon een vliegtuig eten.’
‘Daar kan hij niet van leven.’
‘Ja, daar leeft hij wel op.’
‘Ja, maar dan is het dus een voedingsstof voor hem, snap je? Maar niet voor ons en ik heb niet gezegd; iedereen heeft dezelfde voedingsstoffen nodig.’
‘Zou er niet een bacteriedingetje ofzo zijn die geen voedingsstoffen nodig heeft?’
‘Het gaat om mensen!’
‘Er bestaat wel voedingsstof waar gif in zit waar je niet op leeft,’ probeert Claire de uitspraak van Roel van zijn waarheid te ontdoen.

Roel vouwt zijn armen over elkaar en zegt op betweterige toon: ‘Ja, en teveel van sommige voedingsstoffen is niet goed. Maar dat spreekt deze uitspraak niet tegen. Dus zonder voedingsstoffen kunnen mensen niet leven.’
‘Nou, ik vind van niet,’ houdt Claire vol. Zij was er net van overtuigd geraakt dat waarheid niet bestaat en wil dit idee kennelijk niet zomaar weer loslaten.
‘O ja, dus jij kan zonder voedingsstoffen leven?’
‘Als ik vanaf vandaag geen voedingsstoffen inneem dan leef ik nog wel een tijdje. Ik val niet ter plekke dood neer.’
‘Dan maak ik ervan: zonder voedingsstoffen kan een mens niet lang leven.’

Het is een tijdje stil. Hier heeft niemand nog wat tegenin te brengen.
Dan zegt iemand: ‘Hm, eigenlijk is waarheid dus vooral een taalding. Je moet heel precies praten en dan is uiteindelijk alles waar.’
Het blijft voor Claire moeilijk te verteren: ‘Dat is een trucje. Dan lijkt het waar maar het is het niet,’ zegt ze.

Lees ook

2 comments

  1. Leuke blog Fabien. Ik kan me helemaal voorstellen hoe zo’n gesprek gaat, leuk. Ik ben inderdaad van plan om te vragen of ik mag filosoferen met kinderen in de klas (of in een groepje). Lijkt me ontzettend leuk. Ik heb je beide workshops gevolgd, en heb er helemaal zin in. Hopelijk krijg ik ‘de kans’ om dit met kinderen in school te doen.
    Een leuke manier ook om het filosoferen te introduceren. Het laat mooi zien, dat de waarheid niet zo snel waarheid is als je misschien zou denken. Dat vind ik ook het mooie van filosoferen: ontdekken, dat er heel veel meningen en ‘waarheden’ zijn, en van daar uit respect leren hebben voor ieders mening.

  2. Dank je! Ik hoop dat je snel van start mag met een groep! Veel succes. Ik hoor het wel als er nog vragen zijn.

Comments are closed.