De kinderen keken me verveeld aan toen ik zei dat we het over tijd gingen hebben. ‘Tijd is gewoon tijd,’ mopperde Jentle en ze vouwde demonstratief haar armen voor haar borst. Toch raakte ze gaandeweg het gesprek gefascineerd door de tijd om tenslotte te bedenken dat tijd is bedacht omdat mensen graag in een ritme leven. Filosoferen over tijd saai? De tijd zal het leren!
Het gesprek begon met wat algemene uitspraken over tijd. Dat het met de zon te maken heeft en met de klok. Toen vroeg ik waarom er tijd is en dat zetten de kinderen echt aan het denken.
Mees: ‘Eigenlijk hebben ze tijd op een gegeven moment gewoon bedacht. Nu is het bijvoorbeeld acht uur, maar het zou net zo goed zes uur kunnen zijn.’
‘Ja,’ beaamt Ben, ‘want wij hebben bijvoorbeeld bedacht dat een dag 24 uur is, maar we hadden ook iets anders kunnen bedenken, bijvoorbeeld 30 uur.’
‘Dan klopt het niet meer,’ vindt Jentle. Ze zit nog steeds met haar armen bozig voor haar borst gevouwen.
‘Natuurlijk wel,’ roept Ben, ‘want dan kun je de secondes toch sneller laten lopen.’
‘Maar waarom hebben ze het dan niet sneller laten lopen?’ vraagt Jentle.
‘Nou, met 100 seconden in een minuut moet je heel snel tellen,’ bedenkt Mees.
‘Een minuut kan toch ook korter duren,’ oppert Ben.
‘Dat je dan meer minuten hebt, maar korte minuten?’ Mees fronst.
Zou ons leven zonder tijd anders zijn?
Verschillende berekeningen en mogelijkheden komen vervolgens voorbij. Dan vraag ik: stel dat we een andere tijdsindeling hadden gemaakt, zou ons leven dan anders zijn?
‘Ja, want je gaat op een ander tijdstip naar bed,’ bedenkt Rosanne.
‘Nou…’ Shayenne denkt hardop na. ‘Je bent dan volgens mij eerder ouder omdat je dan eerder jarig bent omdat we hebben bedacht dat een jaar 365 dagen is, maar als we bijvoorbeeld zouden doen dat het maar 300 dagen was dan …’
‘Niet hoor’, roept Jentle. Ze blijft kritisch maar denkt wel mee. Ze laat zelfs haar armen zakken en buigt zich iets voorover. ‘Als een jaar langer duurt dan ben je eigenlijk precies dezelfde tijd kwijt. Dan zou je bijvoorbeeld wel 200 kunnen worden, maar dat is dan toch even lang.’
En de seizoenen dan?
‘Wacht even’, zegt Mees. ‘Volgens mij heb jij het over uren en hoe lang een dag duurt en jij hebt het over een jaar. Ik vraag me af of je een jaar zomaar zou kunnen veranderen omdat je ook met de seizoenen zit.’
‘Eigenlijk zijn die seizoenen ook wel bedacht. Het kan ook gewoon bijvoorbeeld dat het op 26 april lente wordt. Dat kan ook gewoon.’
‘Dus dan zouden we het alleen allemaal anders noemen maar er verandert niks in het leven.’
Maar als we nu gewend zijn aan die 24 uur en zo dan is onze biologische klok daar ook aan gewend,’ zegt Ben. Hij vertelt over een man in een grot die niet wist of het dag of nacht was en uiteindelijk een ritme van 24,5 uur kreeg. ‘Als de mens het zelf mag bepalen, dan maakt hij zijn dag langer.’
Shayenne knikt. ‘We hebben gewoon met zijn allen een ritme opgebouwd, waar wij ons een beetje aan houden.’
‘Ja! Alle mensen leven in een ritme en daar hebben we tijd bij bedacht,’ zegt Jentle. Ze kijkt enthousiast nu. Blijkbaar krijgt ze plezier in het filosoferen over tijd, al duurde dat een tijdje.
Lees ook