Voor een goed filosofisch gesprek met kinderen is de rol van de gespreksleider cruciaal. Alleen als een gesprek op een open en neutrale manier geleid wordt, zullen de kinderen zich open stellen en zich los durven maken van de sociaal wenselijke antwoorden. Hiervoor moet jij de Socratische denkhouding aannemen.
Bij de start van een nieuwe filosofiegroep begon ik met een mindfulnessoefening waarbij alle zintuigen gebruikt moesten worden. Na deze denkprikkel mochten de kinderen bijpassende filosofische vragen bedenken
Wanneer je filosofeert met kinderen, zul je veel argumenten horen. Je vraagt bijvoorbeeld waarom een kind een bepaald standpunt heeft, en hij of zij zal je vertellen waarom. Soms geven kinderen goede argumenten, maar regelmatig maken ze gebruik van drogredenen.
Diversiteit is belangrijk, ook als je samen gaat filosoferen. Gesprekken worden leuker als er veel verschillende soorten denkers in je groep zitten. Zoals een misschien-denker, een wartaaldenker, de snelle (maar ietwat luie) denker, een zo-is-het-nu-eenmaal-denker en de wetenschapsfilosoof.
Een gedachte-experiment is een experiment dat plaatsvindt in je hoofd. En dat is enorm handig want je kunt daardoor nadenken over dingen die in het echt helemaal niet kunnen of mogen. Dat kan belangrijke nieuwe inzichten opleveren.
‘Er was iets veranderd. De onbevangenheid was weg.’ Als je als volwassene antwoorden geeft, stoppen kinderen met denken. Dat ontdekte gastblogger Ingrid Bouma. Nu bijt ze liever het puntje van haar tong af dan dat ze nog een keer een antwoord geeft.
Het gevaar van filosofische gesprekken is dat er kinderen in de groep zitten die boute uitspraken doen. Denk aan racistische uitspraken of opmerkingen die neigen naar pesten of buitensluiten. Maar is het wel echt een gevaar of is het juist een kans?
Als je een lastige keuze moet maken tussen twee even (on)aantrekkelijke opties, word je gedwongen om goed na te denken waarom je toch het één boven het andere zou verkiezen. Maar waarom verkies je het één boven het ander? Dat is waar het interessant wordt.
Filosofie kampt met een aantal hardnekkige vooroordelen. De een vindt het kroegpraat, de ander diepzinnig geneuzel, weer iemand anders vindt het rationeel en abstract, en al deze mensen hebben het mis. Maar wat is filosofie dan wel?
De taalontwikkeling van kinderen kun je stimuleren door met ze te filosoferen. De kinderen denken dat ze lekker spelen met gedachten en ondertussen krijgen ze een breder begrip van conceptuele begrippen, worden zich bewust van dubbele betekenissen en hun woordenschat groeit.
Misschien weet je zeker dat je een mens bent, maar deze kinderen uit Appingedam weten je vast een verwarrend tegenvoorbeeld voor te schotelen. Na het lezen weet je het niet zo zeker meer!
“Ik wilde de woorden wel uit hun mond trekken!” In dit gastblog vertelt Ingrid Bouma hoe zij haar les heel uitgebreid voorbereidde. Helaas bleven de leerlingen tijdens de les akelig stil. Tot ze alles losliet.
Discussie met kinderen voorkomen doe je door de discussie gewoon aan te gaan want een discussie op zijn tijd is voor kinderen juist leerzaam. Wat je wil voorkomen is dat de discussie uit de hand loopt of een machtsstrijd wordt. Maar hoe doe je dat?
Hoe start je een filosofisch gesprek voor de eerste keer? Leg in elk geval niet te veel uit. Filosoferen is iets wat je vooral moet ervaren. En dan valt er vanzelf bij een van de kinderen een kwartje.
Zoeken naar de waarheid is een essentieel kenmerk van een filosofische dialoog maar ook het kenmerk dat bij veel mensen weerstand oproept. Toch kan iets niet tegelijk waar zijn en niet waar zijn.
De wedervraag heeft een slecht imago. Dat is jammer want de wedervraag kan ook een teken van oprechte interesse zijn.
Filosoferen wordt vaak ingezet om het kritische denken bij kinderen te ontwikkelen. Maar dat ontwikkel je alleen, als je bij die filosofische gesprekken ook echt de diepte in gaat. In dit extra uitgebreide blog leg ik uit hoe je dat doet. Ik laat dit zien aan de hand van een aantal leuke gespreksfragmenten.
Je kunt aan kinderen allerlei soorten vragen stellen en elke soort vraag zal een ander gesprek opleveren. Je kunt vragen hoe het weekend was, hoeveel 3 x 4 is, hoe ze vonden dat het werken ging én je kunt ze vragen of of je op school vrij kunt zijn. De laatste vraag nodigt uit tot denken en filosoferen over vrijheid. Je vraagt dan niet naar wat ze denken maar hoe ze denken. En dat levert verrassende gesprekken op. Het komt omdat het een filosofische vraag is. Maar hoe herken je eigenlijk een filosofische vraag? In dit blog vind je een heldere uitleg en een handige checklist.
Het verschil tussen levensbeschouwing en filosofie roept nogal eens discussies op tijdens de workshops die ik geef. Sommige cursisten vinden dat er geen verschil is en sommige vinden van wel. Ik hoor bij de laatste groep. Het belangrijkste verschil is volgens mij dat in een filosofisch gesprek steeds expliciet de ratio wordt aangesproken. Daarom blijf je steeds elk antwoord bevragen. In een levensbeschouwelijk gesprek mag je ook niet-rationele argumenten geven. Dit soort ideeën worden dan gedeeld zonder deze kritisch te bevragen.
Als je met kinderen een filosofische vraag onderzoekt, werkt het vaak verrassend om de vraag altijd even aan dieren te koppelen. Denk je over tijd, vraag dan bijvoorbeeld of dieren ook op tijd letten. Denk je na over tafelmanieren, vraag dan of dieren ook tafelmanieren hebben. En als je het over privacy hebt dan vraag je: hebben dieren ook recht op privacy?
‘Pesten is toch gewoon vrijheid van meningsuiting?’ zei een jongen in een gesprek over de vraag ‘Moet je altijd je mening zeggen?’ Als een kind
Lukt het je niet om in een filosofisch gesprek los te komen van de sociaal wenselijke antwoorden en de voorspelbare gedachtegangen? Misschien komt dat omdat
Kunnen regenbogen praten? Willen kikkers president worden? Het zijn misschien rare vragen waar je niet zo snel over na zult gaan denken. Toch zijn dit
In deze special kun je lezen hoe je kunt filosoferen met kleuters. Kleuters zijn de beste filosofen die er zijn. Ze worden nog niet gehinderd
De bso is heel geschikt om met kinderen te gaan filosoferen. Daar is de sfeer wat speelser en je kunt makkelijk met een wat kleiner
Door ongewone vragen kun je kinderen op een nieuwe manier naar oude dingen laten kijken. Dit heeft soms verwondering tot gevolg.
Kinderen hebben een hoop vragen. Zo veel dat het soms ook wel eens vermoeiend is. Vaak vinden ouders die vragen ook leuk. Ze kunnen deze
Filosoferen wordt nogal eens als synoniem gebruikt voor samen nadenken. Maar toch leidt dat lang niet altijd tot een filosofisch gesprek. Maar wat is filosoferen dan? Wat zijn de kenmerken van een filosofisch gesprek? We zetten ze voor je op een rij.
© Filosovaardig
Fabien van der Ham | fabien@filosovaardig.nl
Filosovaardig is onderdeel van educatiebureau Alles is rond.