Your Cart

Filosoferen met kunst: zet de kijker centraal

Blauwe faseRegelmatig zie ik op scholen de gangen vol hangen met zonnebloemen in van Gogh stijl of vlakken in Mondriaan stijl. Dat is hoe kunst meestal op school aan bod komt. Een kennisles over een bepaalde kunstenaar gekoppeld aan een kunstopdracht waarbij je met de stijl van de kunstenaar werkt.

Filosovaardig doet niet aan kennisoverdracht. Niet omdat we daar tegen zijn, maar omdat we vinden dat de eigen beleving ook belangrijk is. Want kunst is niet alleen mooi om naar te kijken maar het zet ook aan het denken. Over kunst maar ook over jezelf, de ander en de wereld. In dit blog geven we drie tips hoe je op deze manier kunstlessen kunt geven.

Starten bij de maker

Je kunt een kunstles bij de maker starten. Wie is het, welke technieken gebruikte de kunstenaar en wat wilde hij zeggen met zijn werk. Kunstkennis hoort wellicht bij je algemene ontwikkeling dus een goede zaak zou je zeggen. Toch is het gevaar van kennisoverdracht dat het kind geen verbinding voelt. Zeker als het kind in de les moet gaan raden wat een kunstenaar bedoeld heeft, kan hij zelfs afhaken. Iets wat je bij het literatuuronderwijs op de middelbare school ook veel ziet.

Starten bij de kijker

Je kunt een kunstles ook bij de kijker starten door samen te kijken wat een kunstwerk bij de kijker oproept. Dat kan heel verrassend zijn. Soms is een schilderij grappig, verbazingwekkend, inzicht gevend of creatief. Wat een kunstwerk met jou als kijker doet, kan niet fout zijn. De kans op kunstplezier is daarom veel groter! Vanuit plezier ontstaat vaak interesse. Misschien wil het kind dan vanuit zichzelf weten hoe of waarom die kunstenaar iets deed. Twee vliegen in één klap dus. Dit kun je teweeg brengen door kunst met filosofie te combineren.

Je kunt dit op drie manieren doen:

  1. Door te filosoferen over kunst: wat is kunst?
  2. Je denken op gang te laten brengen door kunst
  3. Te filosoferen door kunst te maken

Dit kan zowel thuis, in het museum, in de klas en op de bso.

1. Wat is kunst?

Om de zoveel jaar verschijnt er een kunstwerk die de kunstgemoederen hoog doet oplaaien. Een werk dat iedereen weer doet nadenken over de vraag: wat is kunst? Sommige mensen worden echt woest om zo’n werk. Anderen zijn juist wild enthousiast en prijzen het de hemel in. En dan zijn er natuurlijk nog honderdduizend meningen daar tussen in.

Wat is kunst?Een goed recent voorbeeld is de banaan met ductape of een ander voorbeeld van wat langer geleden: de pindakaasvloer van Wim T. Schippers. Het beroemdste voorbeeld is misschien wel de omgekeerde wc-pot van Marcel Duchamp. Hij was de eerste die van een ‘idee’ een kunstwerk maakte. Het was in de tijd van het dadaïsme. Toen maakte men kunst van voorwerpen die al bestonden en daar maakten ze dan iets anders van.

Dat roept vragen op

Zulke kunstwerken roepen vragen op als: Wie bepaalt wat kunst is? Hoe bepaal je wat kunst is? Waarom wordt een kindertekening in een museum geen kunst? En als ik nu een gek voorwerp in een museum zet, is het dan ook kunst? Allemaal leuke vragen om met kinderen over na te denken.

2. Filosoferen door kunst

Vaak gaat een kunstwerk ook ergens over. De kunstenaar wil er iets mee zeggen of aantonen. Soms is het onderwerp heel duidelijk en eenduidig. Maar soms is een kunstwerk meerduidig. Iedereen ziet er iets anders in en bij iedereen roept het iets anders op. Het is leuk om samen te kijken en ervaren hoe verschillend iedereen een schilderij kan ervaren.

Visual Thinking Strategy

Kijken naar kunstEen mooie techniek daarvoor is de Visual Thinking Strategy. Dit is een gespreksmethode waarbij je met behulp van een drietal vaste vragen naar een afbeelding kijkt. Dat kan bijvoorbeeld een schilderij of een krantenfoto zijn. Deze vragen zorgen ervoor dat je beter kijkt, maar ook dat je beter nadenkt over je interpretaties en denkgewoonten.

De startvraag is altijd: wat gebeurt er op deze afbeelding? Als het kind antwoord heeft gegeven, geef je dit antwoord terug in je eigen woorden. Daarna vraag je: Waaraan zie je dat? Ook dit antwoord parafraseer je. Dan vraag je: Wat kun je nog meer ontdekken? Deze laatste twee stappen blijf je herhalen tot er niets nieuws meer wordt ontdekt.

VTS is een heel bijzondere manier om samen een kunstwerk te ontdekken. Bovendien confronteert het je met vooroordelen en aannames in je denken. Je oefent dus ook het kritische denken. Met het Handboek Visual Thinking Strategies leer je er meer over.

Museumbordjes maken

Een andere manier om kinderen hun eigen interpretatie te laten ontdekken is om ze museumbordjes te laten maken. Je kent ze wel, de bordjes naast een kunstwerk waarop staat wie het gemaakt heeft en met welke materialen. Vaak staat er ook een titel bij en een uitleg. Laat kinderen nu zelf een titel en een uitleg bedenken. Deze hoeft dus niet overeen te komen met de werkelijke betekenis van een werk. Je kunt deze opdracht dus niet fout maken! De verschillende museumbordjes zullen zeker ingangen bieden voor (filosofische) gesprekken.

Kijken en vragen stellen

Een andere – veel gebruikte – methode om te filosoferen over kunst is iedereen rustig naar een schilderij te laten kijken en vervolgens een vraag op te laten schrijven die door het kunstwerk bij hem opkomt. Uit deze vragen kies je dan de meest filosofische en interessantste om samen over na te denken. Vind je het lastig om te bepalen welke vragen geschikt zijn om over te filosoferen? Lees dan het blog ‘Wat is een filosofische vraag’.

Aanrader in dit kader is het boek Voorbij de kunst. Hierin staan drie methodes beschreven waarbij je door het kijken naar kunst met elkaar in gesprek kunt raken. (Onder andere de Visual Thinking Strategies.)

3. Filosoferen door kunst te maken

Wat zie je als je binnen de kaders kijkt?

Je kunt ook kunstopdrachten geven waarbij je tijdens het maakproces al gaat nadenken over wat kunst is. Laat de kinderen bijvoorbeeld eens ervaren hoe de wereld eruit ziet als je alles in een soort schilderijlijst zet. Kan alles dan kunst zijn? Lees hier hoe deze opdracht werkt.

Of probeer met kinderen te ontdekken en na te denken over de vraag wat muziek is door met potten en pannen proberen geluid of muziek te maken.

Een kunstopdracht kan je ook aan het denken zetten over bepaalde thema’s. Het boek Wicked Arts Assignments staat vol met dat soort opdrachten.

Speelser

Door met kunst aan de slag te gaan op een manier die de kijker centraal stelt, geef je kunst op een veel speelsere manier een plek. Zo draagt kunst niet alleen bij aan je kennisontwikkeling maar ook aan je ontwikkeling als persoon.

Hier vind je nog meer blogs over filosoferen met kunst.

NB Dit artikel bevat affiliate links. We hebben gekozen voor Libris omdat dan ook je lokale boekhandel wordt gesteund.

Filosofie wordt kinderspel met deze materialen

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

De waardering van www.filosovaardig.nl/webshop-kinderfilosofie/ bij WebwinkelKeur Reviews is 9.5/10 gebaseerd op 505 reviews.