Your Cart

Zo herken je filosofische thema’s in kinderboeken

Zo herken je filosofische thema's in kinderboekenVoorlezen wordt nog leuker als je na afloop met de kinderen gaat filosoferen. Maar, hoe doe je dat? In dit blog lees je hoe je het filosofische thema in boeken herkent en krijg je tips over hoe je daar vervolgens over kunt filosoferen. En daarmee creëer je een bijzondere vorm van leesbevordering!

Filosofische thema’s naast het avontuur

De meeste boeken hebben een dubbele laag in het verhaal. Het boek gaat dan behalve over het avontuur wat de hoofdpersonen beleven, ook over vriendschap, geluk, vrijheid, of goed en kwaad, om maar eens wat voorbeelden te noemen. Over deze filosofische thema’s kun je na het voorlezen heel goed filosoferen met kinderen.

Leesbevordering

Boeken kunnen je ook aan het denken zetten.Zo ontstaat een prachtige vorm van leesbevordering. Kinderen leren op deze manier naar de lagen onder het avontuur te kijken en ontdekken dat een boek veel meer te bieden heeft dan een verhaaltje. Door te filosoferen ontwikkelen ze gelijk hun mondelinge taalvaardigheden. Bovendien worden de kinderen uitgedaagd over diverse levensthema’s na te denken. Een boek brengt dan echt iets teweeg. Dan heeft voorlezen een dubbel effect. Of zelfs een driedubbel effect want uit onderzoek van de Stichting Lezen blijkt dat praten over boeken de leesmotivatie vergroot en prima werkt als leesbevordering.

Maar, hoe herken je nu in een verhaal het filosofische thema en welke onderwerpen kun je gebruiken om te filosoferen in de klas?

Tips om de filosofische thema’s in verhalen te herkennen

Begripsonderzoek

Het overkoepelende thema van het boek is vaak op zichzelf al een filosofisch thema, denk aan vriendschap, geluk, gelijkheid en vrijheid. Probeer samen met de kinderen voor dit soort begrippen een zogenaamde perfecte definitie te vinden. Een definitie waar iedereen zich in kan vinden. Dat lukt natuurlijk niet, maar het zorgt er wel voor dat je over het onderwerp eens wat dieper en kritischer nadenkt.

Goed versus kwaad

In veel verhalen komt goed en kwaad voor. Maar wat is eigenlijk goed om te doen en wat is slecht om te doen? Hoe weet je wat goed of slecht is? Staat dat allemaal in de wet? Zijn daar altijd duidelijke regels voor? Of moet je daar op andere manieren achter komen, en zo ja, hoe dan? De meeste verhalen kennen een ‘goeierik’ en een ‘slechterik’. Maar wanneer ben je eigenlijk een goed mens? En wanneer ben je slecht? Hoe word je slecht? Ben je zo geboren of geworden? Dit zijn allemaal vragen rond het filosofische thema goed en kwaad waarover je kunt filosoferen na het voorlezen van een scene waarin dit een rol speelt.

Dilemma’s

In een boek staat de hoofdpersoon nogal eens voor een dilemma; wat kun je het beste doen in een bepaalde situatie? Soms moet je hierbij kiezen uit twee kwaden. Hoe maak je dan een afweging? De filosoof Aristoteles zegt dat je het juiste midden moet zoeken. Maar hoe doe je dat? De filosoof Kant vindt dat je alleen dat moet doen waarvan je vindt dat iedereen dat zo zou moeten doen. Wat vinden de kinderen van deze ideeën?

Tegenstellingen

In de thematiek van het boek kunnen tegenstellingen zitten, denk aan jong-oud, groot-klein, mooi-lelijk, echt-niet echt, dag-nacht, zwart-wit, rede-passie, oorzaak-gevolg, ik-de ander, eindig-oneindig, leven-dood, etc. Een tegenstelling is altijd een interessant filosofisch thema waar je vragen bij kunt stellen, zoals: Waarom kunnen tegenstellingen niet zonder elkaar? Waarom kunnen we niet zonder tegenstellingen? Wat kunnen we leren van tegenstellingen? Wat zegt het een over het ander? Is er ook een midden? Kun je of kan iets twee tegenstellingen in zich hebben? Als de ene helft van de tegenstelling niet bestaat, kan de andere dan nog wel bestaan? (bijvoorbeeld als er geen rijkdom meer is, kun je dan arm zijn?)

Mens en dier

Verhalen over dieren met menselijke eigenschappen kunnen een start zijn om eens wat preciezer over de mens na te denken. Waarin verschillen we van dieren, en waarin juist niet? Probeer bij elk gevonden verschil een tegenvoorbeeld te vinden. Als afronding van het gesprek kun je de kinderen de vraag ‘Is de mens ook een dier?’ laten beantwoorden.

Mens en natuur

In kinderboeken gaat het nogal eens over een kind dat een dier wil redden of juist over mensen die de natuur vernietigen. Mag de mens zich met de natuur bemoeien, overheersen, beheersen? En, wie is er belangrijker, de mens of de natuur? Ook dat zijn leuke filosofische thema’s.

Sciencefiction

Eigenlijk zijn sciencefiction verhalen gedachte-experimenten. In deze verhalen wordt gespeeld met een idee rondom een verandering in de wereld zoals wij die kennen. Vervolgens wordt bedacht wat dat voor de mens zou betekenen. Sciencefiction zit daardoor als vanzelf vaak vol filosofische thema’s en vooral ethische vragen. Heel interessant dus om zo’n verhaal te gebruiken als start voor een les en te gaan filosoferen na het voorlezen. Er is ook een apart blog over filosoferen met sciencefiction.

Gevoelens

Ook gevoelens kun je op een filosofische, rationele manier onderzoeken. Er is zelfs een hele filosofische stroming die zich daarmee bezig houdt, de Stoa. Van hun Stoïcijnse levenskunst kunnen de kinderen veel leren als het gaat om weerbaarheid. Denk aan gevoelens als angst en schuld, absoluut interessante filosofische thema’s. Het kan handig zijn om je hiervoor eerst te verdiepen in de Stoïcijnse levenskunst. De luistercd’s van Mirjam van Reijen zijn erg toegankelijk.

Lesbrieven en gespreksideeën

Dit waren wat tips om de filosofische thema’s in een kinderboek te herkennen. Maar misschien vind je het toch lastig om zelf lessen te verzinnen of heb je daarvoor te weinig tijd en gebruik je liever een lesbrief. In de Webshop Kinderfilosofie staan een groot aantal boeken die je kunt voorlezen waar je gratis een gespreksidee bij krijgt met daarin praattips om te filosoferen naar aanleiding van het boek.

Mini-webinar filosoferen na het voorlezen

Wil je meer leren over hoe je na het voorlezen kunt filosoferen? Bekijk dan dit webinar en leer de belangrijkste tips in nog geen 18 minuten.

 

Lees ook

Filosofie wordt kinderspel met deze materialen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

De waardering van www.filosovaardig.nl/webshop-kinderfilosofie/ bij WebwinkelKeur Reviews is 9.5/10 gebaseerd op 505 reviews.